closeup photo of assorted color alphabets

Hun als onderwerp

In mijn vorige post gaf ik een kort inkijkje in de taalontwikkeling van mijn twee kinderen. Terwijl ze op school toch echt correct Nederlands leren, hoor ik ze allebei regelmatig zinnen uitspreken die beginnen met ‘Hun hebben’. Ai, wat nu en hoe kan het toch dat ‘hun hebben’ zo ingeburgerd lijkt te zijn?

’Hun hebben’

‘Hun hebben’ is niet iets van de laatste jaren. Het eerste gedocumenteerde voorval dateert uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. In 1954 beklaagde een van de leden van Onze Taal (Nederlandse vereniging van taalliefhebbers) zich hierover. Onze Taal reageerde hierop door te vermelden dat dit taalgebruik minder beschaafd was. Er lag een taak voor docenten Nederlands. ‘Verbeter die fout’ was (en is nog steeds) het advies. 1

Maar hoe kan het dat zo’n taalfout waarvan heel veel mensen gruwelen, geen stille dood is gestorven? Het is nog steeds dagelijks te horen in alle lagen van de samenleving (dus wat nou ‘minder beschaafd’?). En wat is er dan precies fout aan?

Renaissance

Om dit allemaal te begrijpen, gaan we terug in de tijd. Naar de 17e eeuw om precies te zijn. Het was de tijd van de Renaissance. Idealen uit de oudheid werden nieuw leven ingeblazen, ook op het gebied van taal. Het Nederlands kende in de Middeleeuwen naamvallen, maar die waren door de eeuwen heen in onbruik geraakt. Ten tijde van de Renaissance vond men dat die naamvallen weer in ere hersteld moesten worden.2 Hierdoor ontstonden nieuwe taalregels, maar het zijn juist die laatste regels die nooit echt voet aan wal hebben gekregen. Je kunt dus wel stellen dat het vooral aan de taalgemeenschap ligt of regels aanslaan of niet.

Dat hun als onderwerp bij een deel van de bevolking in trek is, blijkt in dat licht dan ook helemaal niet zo verwonderlijk. Er is namelijk een ander woord waarbij dit fenomeen zich al voltrokken heeft en wat we tegenwoordig meer dan normaal vinden: de derde persoon meervoud. Het voornaamwoord ze kan onderwerp zijn, maar ook meewerkend of lijdend voorwerp.

Ze zijn daar.
Jij hebt het ze gegeven.
Hij heeft ze gezien.

Vergelijk bovenstaande eens met het gebruik van hun/hen. Een regel die in de Renaissance nieuw leven is ingeblazen en waarbij hun meewerkend voorwerp werd en hen als lijdend voorwerp ging dienen.

Jij geeft hun het boek.
Jij ziet hen.

Twijfel je, net als zo veel andere mensen met jou, over welke vorm je moet gebruiken, dan kun je ervoor kiezen om zowel hun als hen te vervangen door ze.

Je geeft ze het boek.
Je ziet ze.

Wat je hier ziet gebeuren is dat taal door de sprekers ervan efficiënter wordt. Er is dan geen sprake van taalfouten, maar van taalveranderingen. Het gaat dan om veranderingen die grammaticaal nog steeds kloppend zijn waardoor we elkaar blijven begrijpen.

Waar we het voornaamwoord ze op verschillende manieren grammaticaal kloppend gebruiken, kunnen we dat met hun niet doen.
Kijk maar eens naar het volgende voorbeeld:

Je geeft ze het boek.
Ze hebben het boek van je gekregen.
Je geeft hun het boek.

Hun hebben het boek van je gekregen.
Ze hebben het boek van je gekregen.

Hun als onderwerp blijft wat dat betreft grammaticaal onjuist, want hun als persoonlijk voornaamwoord wordt alleen gebruikt als meewerkend voorwerp. 3 Blijft de vraag waarom zoveel mensen hun nog steeds als onderwerp gebruiken.

Geschiedenis van het Nederlands in de twintigste eeuw

In het boek Geschiedenis van het Nederlands in de twintigste eeuw(J.M. van der Horst en K. van der Horst, 2000) 4 wordt geprobeerd hiervoor verklaringen te geven.

Volgens de schrijvers van het boek zou het goed kunnen dat er ook een taalverandering op gaat treden bij het gebruik van ze en hun: een van die twee zal dan verdwijnen.

Welke vorm dat zal zijn, heeft dan weer te maken met de kieskeurigheid van de taalgemeenschap. Van ons dus. En tot nu toe gruwelen de meeste mensen nog steeds bij zinnen die beginnen met ‘hun hebben’ en lijkt hun als geaccepteerd onderwerp in een zin nog ver weg.


  1. Onze Taal, https://onzetaal.nl/taalloket/hun-hebben-zij-hebben
  2. Jan Stroop, Is ‘hun hebben’ zeggen echt zo dom?
    Over taalnormen, http://www.taalcanon.nl/vragen/is-hun-hebben-zeggen-echt-zo-dom/
  3. Behalve als meewerkend voorwerp, komt hun ook voor als bezittelijk voornaamwoord: Ik loop naar hun huis.
  4. Boek is te koop bij onder andere bol.com https://www.bol.com/nl/nl/p/geschiedenis-van-het-nederlands-in-de-20e-eeuw/666852785/